ابوالحسن حمید بن ربیع خزاز لخمیابوالحسن حمید بن ربیع خزاز لخمی کوفی (م ۲۵۸ هـ)، از محدثان اهل‌سنت در قرن سوم هجری قمری بود. وی استاد احمد بن حنبل بود و بین آنها رابطه استاد و شاگردی و دوستی بوده است. دیدگاه‌های متضادی درباره حمید در گفتار اهل‌سنت وجود دارد. ۱ - معرفی اجمالیابوالحسن حمید بن ربیع بن حمید بن مالک خزاز لخمی کوفی، در کوفه می‌زیست و در این شهر به تدریس پرداخت، اما زمانی به بغداد رفت و از محدثانی همانند حفص بن غیاث نخعی، سفیان بن عیینه، هشیم بن بشیر و عبدالله بن ادریس اودی بهره گرفت. ابوالحسن دارقطنی، محمد بن مخلد عطار، عبدالله بن محمد بن ناجیه و محمد بن محمد باغندی هم نزد او شاگردی کردند. ۲ - رابطه حمید با ابنحنبلبین حمید بن ربیع و احمد بن حنبل رابطه استاد و شاگردی و دوستی بوده است و احمد از بغداد به کوفه رفته و از محضر او دانش می‌آموخت و سپس برای بهره‌گیری از درس تفسیر حسین مروزی به بغداد بازمی‌گشت. زمانی حمید در بغداد مهمان احمد حنبل می‌شود و سه شب با غذایی ایرانی (کرنبیه) پذیرایی می‌گردد. حمید با تعجب از احمد می‌پرسد: شما چقدر این غذا را دوست دارید؟ ابن‌حنبل پاسخ می‌دهد که چون شنیده‌اند زنان خراسانیِ کوفه این غذا را بسیار خوش طعم می‌پزند، برای خوشایند حمید مدام با این طعام پذیرایی می‌کنند. ۳ - دیدگاههاگفتار اهل‌سنت در وثاقت حمید خزاز متضاد است. احمد بن حنبل، ابوحاتم رازی، ابوزرعه و دارقطنی، حمید را توثیق می‌کردند و در مقابل، یحیی بن معین شدیداً مخالف وی بود و او را یکی از چهار تن دروغگوی زمان خود می‌دانست که شراب می‌نوشید و اموال مردم را غصب می‌کرد، همچنین ادعا داشت که حمید کتاب یحیی بن آدم را از عبید بن یعیش دزدیده و به خود نسبت می‌دهد و ابوالعروق او را جلاد می‌نامید و می‌گفت که از دروغگو جز دروغگو زاده نخواهد شد. ۴ - تاریخ وفاتحمید بن ربیع در سال ۲۵۸ هـ در سامرا و یا کوفه درگذشت. ۵ - آثارکتاب البحث و التمییز اثر حمید بن ربیع است که احمد بن محمد بن عمر احمسی روایت کرده است. ۶ - افراد هم‌نام حمیدگفتنی است دو تن دیگر، یکی ابوالحسن حمید بن ربیع سمرقندی و دیگری حمید بن زنجویة بن قتیبه ازدی نسوی (م ۲۴۷ هـ) معاصر او هستند که نباید با وی اشتباه شوند. ۷ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۱۴]
بحرانی، سیدهاشم، مدینة المعاجز، ج۱، ص۸۵.
[۱۵]
مناقب امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ج۱، ص۲۴۷.
۸ - پانویس۹ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۰۰، برگرفته از مقاله «ابوالحسن حمید بن ربیع». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 258 (قمری) | راویان صاحب کتاب | محدثان اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | محدثان کوفه قرن 3 (قمری)
|